مفهوم معماری را میتوان به شکل خلاصه خلق محیط فیزیکی برای زندگی و تعامل انسان‌ها تعریف کرد، گرچه این هنر بسیار فراتر از محیط فیزیکی قدم گذاشته و به عنوان بخشی از فرهنگ و تاریخ با ما ادغام میگردد.
معماری مدرن با تاثیر از جنبش هنر مدرن در قرن بیستم شکل گرفت و به مدت تقریبا نیم قرن به عنوان پرکاربردترین سبک معماری شناخته می‌شد. سبک مدرن در هر نقطه از کره زمین متاثر از تمدن و فرهنگ هر کشور تغییراتی کرد اما اصول اولیه آن ثابت باقی ماند. مصالح جدیدی مثل بتن مسلح، فولاد و نمای تمام شیشه مورد توجه معماران در سرتاسر جهان قرار گرفتند تا بتوانند اندکی از معماری سنتی فاصله گرفته و آزادانه تر طراحی کنند. همچنین از مشخصه های معماری مدرن میتوان به طراحی فضای داخلی مینیمال، پلانهای آزاد و حذف دیوارهای باربر، به حداقل رساندن تزیینات و غالب بودن رنگ سفید در نمای خارجی و حتی طراحی داخلی اشاره کرد.
کاهش نیروی کار، زمان و هزینه ساخت از ویژگی‌های مثبت معماری مدرن محسوب میشوند اما از طرفی مدرنیسم در معماری منجر به ایجاد الگوهایی یکسان برای کاربریهای مختلف در تمام نقاط کره زمین شد و به دنبال آن عوامل فرهنگی و بومی تاثیرگذار بر معماری روز به روز کمرنگ تر شدند.
در سال‌های اخیر با وجود همه‌گیری بیماری کووید 19، استانداردهای بهداشتی به اصول طراحی اضافه شده و همچنین شرایط حاد محیط‌زیستی و اقلیمی، معماری مدرن را بیش از پیش به سمت پایداری و توجه مضاعف به فضاهای عمومی و روباز متمایل کرده است. از طرفی پیشرفت تکنولوژی و استفاده از هوش مصنوعی در زمینه‌های مختلف به عنوان انقلابی در صنعت، هنر و معماری، افق‌های جدیدی را به روی معماران گشوده است.
با نگاهی به ویژگی‌های معماری مدرن در سال 2022 و با توجه به شرایط جدیدی که بیماری کرونا و بحران انرژی به صورت توامان برای جهانیان ایجاد کردهاند، میتوان مهمترین شاخصه های آن چه که در عصر حاضر "معماری مدرن" نام دارد را تا حدی در عوامل زیر خلاصه کرد
ادغام با طبیعت
ادغام فضاهای داخلی با فضاهای روباز بیرونی از سال 2020 و همزمان با قرنطینه‌های دراز مدت رونق گرفت و همانطور که انتظار می‌رفت، تغییری عمیق در روند طراحی معماری مدرن پدید آورد. استفاده از فضاهای نیمه باز برای محیطهای پر رفت‌وآمد، پنجره‌های سرتاسری، بکارگیری رنگهای گرم و خنثی و همچنین استفاده از فرآورده‌های چوبی متناسب با شرایط فرهنگی و اقلیمی سایت را میتوان از مصادیق ادغام بنا با طبیعت دانست.
روند رو به پیشرفت ساختمان‌سازی در معماری مدرن تاثیر مثبتی در افزایش ارتباط مردم با طبیعت ایفا می‌کند؛ برای مثال در پروژه‌ی برج چرخان دبی (Rotating Tower) از طریق سیستم هسته مرکزی، افراد مستقر در هر طبقه قادر به چرخاندن کل طبقه بوده و انرژی لازم برای چرخش طبقات نیز از طریق نیروی باد تامین میشود.
مطلب پیشنهادی: معماری مدرن ساختمان
خانه هوشمند
با پیدایش الکسا و تلویزیون‌های هوشمند، تکنولوژی‌های دیگر نیز براساس هوش مصنوعی رونق یافته و سرعت پیشرفت و رشد آنها به قدری بالا رفت که لازم بود معماری مدرن نیز مدام در حال به روزرسانی خود باشد تا بتواند متناسب با آخرین اختراعات، فضاهایی مناسب و کافی برای کارکرد بهتر تکنولوژی‌های روز طراحی کند.
استفاده از ربات‌های کارگر و تکنولوژی چاپ سه بعدی برای تهیه مصالح نیز در معماری مدرن بسیار حائز اهمیت بوده و قادر است با به حداقل رساندن میزان زمان، هزینه و انرژی لازم برای ساخت بنا، به کاهش هدر رفتن مصالح نیز کمک کند. همچنین این تکنولوژی‌ها با قابلیت استقرار در محل پروژه و استفاده از مصالح بومی یا زباله‌های پلاستیکی، در کاهش اثر مخرب ساختمان‌سازی بر محیط‌زیست نقشی اساسی ایفا می‌کنند.
ساختمان سبز
با توجه به بحران گرمایش زمین، توجه به نکات پایداری در زمینه‌های مختلف، از جمله معماری مدرن، بسیار مورد توجه واقع شده است. در معماری مدرن مفاهیمی چون انرژی صفر (نت صفر – ساختمانی که برآیند انرژی مصرفی آن با مجموع مقادیر انرژی تجدیدپذیر موجود در سایت برابر است)، کربن صفر (ساختمانی که در فرآیند ساخت و نگهداری، بیشتر از مقدار قابل جذب کره‌ی زمین، کربن‌دی‌اکسید تولید نمی‌کند) و کربن مثبت (مشابه ساختمان کربن صفر با این تفاوت که مقدار کربن‌دی‌اکسید کمتری نسبت به میزان قابل جذب در کره زمین تولید می‌کند و به طور کلی منجر به کاهش میزان کربن‌دی‌اکسید محیط میشود) به شکلی گسترده در طراحی مدنظر قرار گرفته است. همچنین در عصر کنونی، عواملی مانند افزایش چشم‌گیر مساحت نورگیرها و استفاده از سیستمهای بازیافت آب در مرحله طراحی اولیه موجب برتری یک طرح نسبت به طرحی دیگری خواهد شد.
در زمینه انتخاب مصالح نیز معماری مدرن در جهت استفاده از مواد ارگانیک و بازیافتی، و کاهش تاثیر مخرب ساختمان‌سازی بر کره زمین حرکت کرده است و مصالحی قابل بازیافت نظیر بلوک‌های الیاف گیاهی (Hemp)، چوب ذرت (Cob)، پوشال، چوب پنبه و میسلیوم (Mycelium) در اندازه‌ها و فرم‌های مختلف تولید و آزمایش شده‌اند. این مصالح علاوه بر ایستایی کافی، از میزان قابل توجهی مقاومت حرارتی و آکوستیک نیز برخوردار می‌باشند.
فضاهای چندمنظوره
همه‌گیری کرونا بیشتر از هر چیزی بر محیطهای کاری تاثیر گذاشته و آن را به نوعی تغییر داده است که فضای کار و زندگی با هم ادغام شده‌اند. کار کردن از داخل خانه، تعریف فضا را منعطف تر کرده و باعث شده تا فضاها بتوانند کاربریهای مختلفی را در خود جای دهند. معماری مدرن با توجه به اطلاعات به دست آمده از نحوه عملکرد کاربران در فضاهای مختلف در دوران قرنطینه، با دید بازتری قادر به تامین فضاهایی با کاربریهای مختلف بوده و همچنین با پررنگ شدن اهمیت خانه نسبت به گذشته به عنوان فضایی برای زندگی و کار، چگونگی طراحی خانه و ساختمانهای مسکونی امری حیاتی محسوب میشود.
از نکات قابل توجه در طراحی معماری مدرن به ویژه برای طراحی نما و بخش خارجی بنا در عصر دیجیتال و رواج شبکه‌های اجتماعی، ایجاد محیطهای به یاد ماندنی و منحصربه‌فردی است که بتواند به عنوان یک ساختمان نمادین، از طریق عکس‌هایی که مردم از آن در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند شناخته شود.
مینیمالیسم
مینیمالیسم برای چندمین بار در طراحی معماری مدرن در طول سالیان اخیر مورد توجه بسیار واقع شده و این توجه در عصر کنونی در انتخاب مصالح بیشترین انعکاس را داشته است. الوار درختان با رنگهای گرم و خنثی، جای بلوک‌های بتنی گذشته را گرفته و علاوه براین بر نحوه تولید مصالح نیز بیش از پیش تمرکز و تحقیق شده است. کیفیت و ماندگاری بیشتر مصالح، کم هزینه بودن، مقاومت حرارتی و آکوستیک بالاتر و قابلیت شستشو از نکاتی هستند که به طور خاص در انتخاب مصالح مورد توجه طراحان قرار میگیرند.
پایداری اجتماعی
معماری با فراهم کردن فضا های کارآمد برای فعالیت‌های اجتماعی میتواند در زمینه پایداری اجتماعی نیز نقش مهمی ایفا کند. برخلاف تمرکز ویژه بر نقش طراحی، ساخت و نگهداری ساختمانها بر محیط‌زیست، نقش آنها در ارزش‌های اجتماعی به ندرت مورد توجه واقع میشود. همانطور که تیم معماری در روند طراحی شاخصه هایی نظیر میزان مصرف انرژی یا تولید کربن‌دی‌اکسید را معیار قرار میدهد، در سال‌های اخیر بررسی ارزش‌های اجتماعی تک‌تک فضاها نیز در مراحل اولیه طراحی مورد توجه قرار می‌گیرد. لازم است که معماری مدرن در سال 2022 نه تنها تاثیری منفی بر ارتباطات اجتماعی نداشته باشد، بلکه منجر به شکل‌گیری ارتباطات جدید شده و برقراری آن را تسهیل کند.
مطلب پیشنهادی: معماری مدرن ساختمان مسکونی
متاورس؛ حکم‌رانی عصر دیجیتال بر معماری مدرن
معماری به عنوان یک هنر، در عین وابستگی عمیق به گذشته، می بایست بیش از سایر هنرها با پیشرفت تکنولوژی همراه شود. در طی سال‌های اخیر، به ویژه پس از همه‌گیری بیماری کرونا، شاهد پیشرفت تکنولوژی با سرعتی حیرت‌آور بودیم که با توسعه سیستم‌ها و ابزارها، تغییراتی اساسی در درک ما از دنیای پیرامون ایجاد کرد. محیطهای دیجیتال، اکنون فضاهایی قابل دسترسی شده و معماری مدرن با کمک تکنولوژی‌هایی مثل ربات‌های کارگر، ایده‌پردازی با هوش مصنوعی و ابزارهای واقعیت مجازی، قدمی بزرگ در مسیر بهبود سیستم ارتباطات مجازی مردم جهان برداشته است.
در راستای گسترش ارزهای دیجیتال و NFT ها به عنوان دارایی‌های دیجیتال مردم، دنیایی نیز برای حضور دیجیتالی آنها شکل گرفته است؛ متاورس شبکه‌‌ای گسترده از محیطهای مجازی و آنلاین است که افراد می‌توانند به شکل آواتار یا با کمک عینک‌‌های واقعیت مجازی (VR) با یکدیگر و اشیای دیجیتال اطراف ارتباط برقرار کنند. به عبارتی متاورس ترکیبی از واقعیت مجازی، بازی آنلاین چند نفره و وب‌گردی است.
متاورس میتواند مشابه اینترنت، تغییراتی اساسی در زندگی بشر پدید آورده و با اختراع ابزارهای واقعیت مجازی و واقعیت افزوده (AR) قادر است لایه جدیدی به تجربیات زندگی روزانه افراد اضافه کند. متاورس فضایی مجازی برای حضور افراد، فارغ از مکان جغرافیایی آنها فراهم می‌کند تا در آن یکدیگر را ملاقات کرده و تجربیاتشان را به اشتراک بگذارند.
مطلب پیشنهادی: طراحی مدرن نما
هسته مرکزی متاورس را روابط اجتماعی تشکیل میدهد که در معماری به شکل فضاهای عمومی مورد توجه قرار میگیرند. این دنیای دیجیتال با ایجاد تحولاتی عمده در معماری مدرن میتواند آرزوی هر معمار برای طراحی و ساخت یک ساختمان آرمانی و بدون محدودیت‌های سازه‌ای را به حقیقت تبدیل کند.
در دنیای متاورس ماهیت ساختمانها با تعریفی که در دنیای فیزیکی از آنها داریم متفاوت است، چرا که این ساختمانها کارآیی متفاوتی خواهند داشت و به این ترتیب حتی تحصیلات آکادمیک معماری نیز تغییر کرده و معماری مدرن در این دنیای دیجیتال به کلی تغییر خواهد کرد.
معماران مجازی نیاز به تخصص در حوزه های مختلفی دارند. آنها می بایست علاوه بر تسلط بر اصول معماری و طراحی مدرن، با طراحی رابط کاربری، محتوا، شخصیت و حتی طراحی بازی نیز آشنا باشند. در آینده ای نزدیک، تیم‌های معماری شامل افراد با تخصص‌های مختلفی خواهد شد و معماران بیشتری در فرآیند طراحی معماری مدرن در دنیای مجازی نقش ایفا می‌کنند. بسیاری از دفترهای معماری معتبر، نظیر دفتر معماری زاها حدید و دفتر BIG با سرعت به این تحولات تکنولوژی واکنش نشان داده و با پروژه‌های جدیدی به آن وارد شده‌اند. بدین ترتیب به زودی شاهد تغییرات عظیمی در مفهوم معماری مدرن خواهیم بود.
مطلب پیشنهادی: معماری مدرن آپارتمان
با افزایش دمای زمین، بالا آمدن آب دریاها و افزایش سریع جمعیت، آینده کره زمین بدون شک به معماری مدرن وابسته است. معماری، قدرت مواجهه با فقر، تراکم بالای جمعیت، از بین رفتن جنگل‌ها و منابع طبیعی را با تعریف رویکردها و استراتژی‌های جدید دارد. تکنولوژی‌های نوین به انسان‌ها اجازه می‌دهند تا با وجود تمام مشکلات محیط‌زیستی پیش آمده بتوانند تا ده‌ها سال دیگر هم بر روی کره زمین زندگی کنند. ساختمانهای آینده باید با مصالح تجدیدپذیر بدون وارد کردن صدمه‌هایی نظیر آزاد کردن گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر زمین ساخته شوند. برنامه‌ریزی و تاثیرات معماری مدرن در زمان حال بر آینده تاثیر گذاشته و امکان ادامه زندگی انسان‌ها بر روی کره زمین را تضمین می‌کند.